تحلیل روانشناختی حضور قلب در نماز

سؤالی که ذهن هر نمازگزاری را به خود مشغول می‌کند، این است که آیا می‌شود مفهوم کیفی حضور قلب را به مفهومی عینی و قابل شمارش تبدیل کرد؟ آیا هر انسان نمازگزاری می‌تواند حضور قلب خود را بعد از هر نماز بسنجد و به خودش نمره بدهد؟ آیا می‌توان حضور قلب در نماز را دسته‌بندی کرد؟ آیا نمازگزار می‌تواند نقاط قوت و ضعف حضور قلب خود را تشخیص دهد؟ پاسخ تمام سؤالات فوق به رسیدن به تعریفی روشن و قابل سنجش از مفهوم حضور قلب در نماز منوط است، یعنی تعریفی که حضور قلب را از مفهومی کیفی و کلی به مفهومی جزئی و قابل رؤیت تبدیل کند. خوشبختانه تعریف پیشرو ما را به سمت نشانه‌های عینی و جزئی حضور قلب در نماز هدایت می‌کند: «تلاش برای بازداری فکر، رفتار و احساس خود از اموری که با سخن گفتن با خداوند در هنگام نماز منافات دارد و تلاش برای واداشتن ذهن، رفتار و احساس خود به اموری که مناسب با صحبت کردن و ملاقات با خداوند در هنگام نماز است».